Κάρτα Αναπηρίας / Λειτουργικότητας – Το Νέο Σύστημα Ταξινόμησης και Αξιολόγησης της Αναπηρίας

Κάρτα Αναπηρίας/Λειτουργικότητας – Το Νέο Σύστημα Ταξινόμησης και Αξιολόγησης της Αναπηρίας

ΣΧΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Η Κάρτα Αναπηρίας είναι μια σύγχρονη, εμπεριστατωμένη πρόταση για την Υγεία και την Κοινωνική Αλληλεγγύη, η οποία χρησιμοποιεί το Σύστημα Ταξινόμησης και Αξιολόγησης της Αναπηρίας με βάση τη Λειτουργικότητα (ICF). 
Παρότι υπάρχει ολοκληρωμένη μελέτη εφαρμογής της από το 2006, καθώς και το Πληροφοριακό Σύστημα που θα την υποστηρίξει από το 2008, εκκρεμεί η θεσμοθέτηση της και η πολιτεία επιχειρεί πια, να θέσει το σχέδιο που την αφορά σε παραγωγική λειτουργία, κάνοντας τις κατάλληλες παρεμβάσεις σε όλους τους απαραίτητους τομείς.

ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ 

• Τι είναι το International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF);

Το ICF είναι ένα σύγχρονο, επιστημονικό, παγκοσμίως αποδεκτό και εγκεκριμένο Σύστημα Ταξινόμησης και Αξιολόγησης της Αναπηρίας με βάση τη Λειτουργικότητα. Δημιουργήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και μεταφράστηκε - προσαρμόστηκε στην ελληνική πραγματικότητα. Όπως προαναφέρθηκε, εκκρεμεί η προετοιμασία του θεσμικού πλαισίου, καθώς και η δημιουργία όλων των απαραίτητων υποστηρικτικών Υποδομών, για την πλήρη εφαρμογή του Συστήματος .
Έχει από καιρό προκύψει και στην Ελλάδα, άμεση ανάγκη καθιέρωσης ενός Συστήματος, που θα επιτρέπει να υπάρχει κατ’ αρχήν ηκοινή γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των κλινικών, των κοινωνικών υπηρεσιών και φορέων, του ασθενούς και της οικογένειας του. Επί πλέον, φαίνεται πως η καθιέρωση ενός ενιαίου διαγνωστικού Συστήματος είναι ιδιαίτερα σημαντική, για την τήρηση αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων, για τις ανάγκες υγείας και την έρευνα των υπηρεσιών υγείας.

• Πώς αντιμετωπίζει το ICF την αναπηρία;

Η Αναπηρία είναι μια διεθνώς ανθρώπινη εμπειρία. Η υγεία κάθε ανθρώπου μπορεί,  κάποια στιγμή, να διαταραχθεί και ως συνέπεια, να εκδηλωθεί κάποια αναπηρία. Μέχρι σήμερα η αξιολόγηση της αναπηρίας γινόταν στην Ελλάδα με τη διάγνωση και μόνο, ενώ η υιοθέτηση του Συστήματος Ταξινόμησης ICF, εξασφαλίζει πέρα απ’ αυτό, τη διερεύνηση της λειτουργικότητας στο περιβάλλον του ατόμου, καθώς επίσης, τη θεραπεία και την αποκατάσταση του (στο βαθμό που αυτές είναι εφικτές).

• Γιατί μόνο η διάγνωση δεν παίζει τον πρωταρχικό ρόλο, στην εκτίμηση του ανάπηρου με το νέο Σύστημα;

Γιατί το νέο Σύστημα εστιάζει στα προβλήματα, που η αναπηρία προκαλεί στο άτομο, στην καθημερινή του λειτουργικότητα, στο πραγματικό του περιβάλλον και στις συνθήκες ζωής του. Εστιάζει επίσης, στον τρόπο με τον οποίο, το περιβάλλον στο οποίο ζει το ανάπηρο άτομο, παρεμποδίζει ή βελτιώνει την ικανότητα του, για συμμετοχή στην καθημερινή ζωή.

• Με ποιόν τρόπο εκτιμάται η αναπηρία με το νέο Σύστημα;

Το νέο Σύστημα δέχεται, πως τα προβλήματα υγείας, έχουν επακόλουθα στους παρακάτω τομείς:
-          Στον σωματικό (βλάβες στις σωματικές δομές και λειτουργίες).
-          Στον τομέα της απόδοσης του ατόμου στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.
-          Στην συμμετοχή του ατόμου στην κοινωνική ζωή.
Επίσης, η λειτουργικότητα του ατόμου επηρεάζεται από το περιβάλλον (φυσικό και κοινωνικό), που μπορεί να διευκολύνει ή να το εμποδίζει στην απόδοσή του, στις δραστηριότητες και στην κοινωνική του συμμετοχή.
Το επίπεδο αναπηρίας του ατόμου με προβλήματα υγείας, προκύπτει από την αξιολόγηση όλων των παραπάνω παραγόντων, αντανακλώντας το επίπεδο της λειτουργικότητάς του.

• Ποιες είναι οι εφαρμογές και οι σκοποί του νέου Συστήματος;

Οι εφαρμογές του νέου Συστήματος, είναι πολλαπλές, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί για διάφορους σκοπούς, όπως για παράδειγμα::

• Ως στατιστικό εργαλείο (στη συλλογή και καταγραφή στοιχείων).
• Ως ερευνητικό εργαλείο (για να μετρήσει τις εκβάσεις, την ποιότητα ζωής, περιβαλλοντικούς παράγοντες).
• Ως κλινικό εργαλείο (στην αξιολόγηση αναγκών, στο συνδυασμό θεραπειών κ.λ.π.).
• Ως εργαλείο κοινωνικής πολιτικής (σχεδιασμός κοινωνικής ασφάλισης).
• Ως εκπαιδευτικό εργαλείο (για το σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών).

Το ICF είναι μια ταξινόμηση σύμφυτη με την υγεία και χρησιμοποιείται επίσης, από τομείς όπως της ασφάλισης, της ανάπτυξης νομοθεσίας, των περιβαλλοντικών τροποποιήσεων κ.λ.π..

ΥΠΟΔΟΜΕΣ
Οι υποδομές που προτείνονται ως απαραίτητες, προκειμένου για την εφαρμογή του νέου Συστήματος, είναι οι παρακάτω:

Κέντρο Αξιολόγησης Αναπηρίας (ΚΑΑ): Οι υπηρεσίες των Κέντρων Αξιολόγησης της Αναπηρίας, είναι δυνατό, να στεγαστούν σε επιλεγμένα Νοσοκομεία της χώρας και Υπηρεσίες Ασφαλιστικών Ταμείων. Το ανθρώπινο δυναμικό τους θα αποτελείται από Γραμματεία και το Σώμα Πιστοποιημένων Αξιολογητών – Ιατρών, με τις ακόλουθες ειδικότητες: Παθολόγος, Ψυχίατρος, Νευρολόγος, Φυσιάτρος, Ω.Ρ.Λ., Χειρουργός, Οφθαλμίατρος, Ορθοπεδικός.

Κέντρο Διερεύνησης Λειτουργικότητας (ΚΔΛ): Οι υπηρεσίες των Κέντρων Διερεύνησης της Λειτουργικότητας, είναι δυνατό να στεγαστούν σε επιλεγμένα Ιδρύματα (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ)  και Νοσοκομεία της χώρας, με εμπειρία και εξειδίκευση στην κατηγορία  αναπηρίας που θα οριστεί. Το ανθρώπινο δυναμικό τους θα αποτελείται, από Γραμματεία και τις ακόλουθες ειδικότητες του σώματος Πιστοποιημένων Αξιολογητών Λειτουργών Αποκατάστασης: Ιατρού, Ψυχολόγου, Φυσικοθεραπευτή, Εργοθεραπευτή, Λογοθεραπευτή και Κοινωνικού Λειτουργού.

Εκπαιδευτικό & Αξιολογητικό Κέντρο Λειτουργικότητας της Αναπηρίας: Βασικός στόχος του Κέντρου, είναι η εφαρμογή του νέου Συστήματος Ταξινόμησης και Αξιολόγησης των Αναπηριών, η ευρεία ενημέρωση των εμπλεκομένων ανάπηρων και Επαγγελματιών Υγείας, η εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας στο Σύστημα , η ανάπτυξη δικτύου συναφών φορέων, οι οποίοι αναλαμβάνουν την Αξιολόγηση της Αναπηρίας και τη Διερεύνηση της Λειτουργικότητας, καθώς και η περαιτέρω εξάπλωση και εφαρμογή του Συστήματος. Το κάθε Κέντρο περιλαμβάνει τους τομείς: Αξιολόγησης, Εκπαίδευσης, Ενημέρωσης και Δικτύου Υποστήριξης του νέου Συστήματος.

Επιτροπή Διερεύνησης των Ενστάσεων που επιλέγεται από το σώμα των Πιστοποιημένων Αξιολογητών σε επίπεδο Νομού, εξαιρουμένων των αρχικών Αξιολογητών, διερευνά τις ενστάσεις.

Σώμα Ελεγκτών,  οι οποίοι διεξάγουν κατά καιρούς ελέγχους σε εθνική εμβέλεια, για την πιστή εφαρμογή του Συστήματος.

• Ποια η διαδικασία για την απόκτηση της Κάρτας Αναπηρίας/Λειτουργικότητας;

Η διαδικασία για την απόκτησης της Κάρτας, όπως έχει προταθεί στη μελέτη εφαρμογής της, περιλαμβάνει δύο (2) βασικές ενέργειες:
1) Την Αξιολόγηση της Αναπηρίας και  2) Την Διερεύνηση της Λειτουργικότητας

Η Αξιολόγηση της Αναπηρίας αφορά στην αξιολόγηση του Α.μεΑ, για τον προσδιορισμό της κατηγορίας της αναπηρίας, η οποία καθορίζει τις κοινωνικές παροχές και την περίοδο επαναξιολόγησης του. Η Κάρτα Αναπηρίας/Λειτουργικότητας που θα παραλάβει το άτομο, αποτελεί το «κλειδί» για όλες του τις συναλλαγές.

Η Διερεύνηση της Λειτουργικότητας αφορά στην Διερεύνηση των ικανοτήτων του ατόμου, στους τομείς των δραστηριοτήτων, της καθημερινής ζωής και της κοινωνικής συμμετοχής, όπως και στον τομέα των περιβαλλοντικών παραγόντων που το επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά, ώστε να επιλεγούν οι αποτελεσματικότερες θεραπευτικές παρεμβάσεις και βοηθήματα.

Σύντομα μπορεί να περιγραφεί ως εξής:
1) Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να προμηθευθεί έντυπο αιτήσεως αξιολόγησης μέσω των φορέων υγείας, των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης, των ΚΕΠ και του διαδικτύου. Το εν λόγω έντυπο, το περιεχόμενο του οποίου θα πρέπει να ορίζεται με Υπουργική Απόφαση, θα περιέχει αναλυτικές οδηγίες για τη συμπλήρωσή του και πληροφορίες για τη διαδικασία Αξιολόγησης της Αναπηρίας και Διερεύνησης της Λειτουργικότητας.

2) Η αίτηση κατατίθεται, μαζί με τα έγγραφα που ορίζει ο νόμος από τον ίδιο τον αιτούντα ή το νόμιμο εκπρόσωπό του (δικαστικό συμπαραστάτη, επίτροπο ή ασκούντα την επιμέλειά του), στο πλησιέστερο στην κατοικία του ενδιαφερομένου Κ.Α.Α. Ο ενδιαφερόμενος ενημερώνεται από τη Γραμματεία του ΚΚΑ, για τον τόπο και τον χρόνο αξιολόγησης του, καθώς και για τα δικαιολογητικά που πρέπει να προσκομίσει.

3) Το άτομο προσέρχεται και αξιολογείται από Πιστοποιημένους Ιατρούς Αξιολογητές του ICF (Παθολόγο, Ψυχίατρο, Νευρολόγο, Φυσίατρο, ΩΡΛ, Χειρουργό, Οφθαλμίατρο, Ορθοπεδικό), οι οποίοι προσδιορίζουν και την κατηγορία της αναπηρίας του.

4) Με μέριμνα της Γραμματείας του ΚΑΑ, εκδίδεται και κοινοποιείται αυθημερόν στον ενδιαφερόμενο η Απόφαση για την ύπαρξη, τα χαρακτηριστικά και την κατηγορία της Αναπηρίας, ενώ παράλληλα καταχωρείται σε ειδικό μητρώο (Μητρώο Αξιολογήσεων). Επιπλέον, με την Απόφαση καθορίζεται αφενός το ΚΔΛ, στο οποίο ο ενδιαφερόμενος παραπέμπεται και αφετέρου, ο χρόνος επαναξιολόγησης της Αναπηρίας του. Κατά της Απόφασης της Τριμελούς Επιτροπής Αξιολογήσεων, ο ενδιαφερόμενος έχει δικαίωμα να υποβάλει ένσταση εντός 30 ημερών.

5) Μετά την αξιολόγηση της Αναπηρίας, το ΚΑΑ χορηγεί στους ανάπηρους (και για διάστημα όχι μεγαλύτερο των έξι μηνών), τοΠιστοποιητικό Αναπηρίας με την Απόφαση της Τριμελούς Επιτροπής Αξιολογητών Αναπηρίας μέχρι, να ολοκληρωθεί η διερεύνηση της λειτουργικότητας, στο ΚΔΛ, στο οποίο ο ενδιαφερόμενος παραπέμπεται (το πλησιέστερο στη διεύθυνση κατοικίας του). Στη συνέχεια, στέλνονται ηλεκτρονικά όλα τα σχετικά έντυπα στον φορέα διαχείρισης (ΕΚΚΑ).

6) Αφού παραληφθεί μέσω του Διαδικτύου το Πρωτόκολλο Αξιολόγησης Αναπηρίας  και η απόφαση του αξιολογητή, ορίζεται από τον Ιατρό του ΚΔΛ κατά περίπτωση, ένας ή περισσότεροι Αξιολογητές Λειτουργικότητας. Εντός πέντε (5) ημερών από τη λήψη των εγγράφων, η Γραμματεία του ΚΔΛ επικοινωνεί τηλεφωνικά με τον ενδιαφερόμενο και καθορίζουν από κοινού, τον χρόνο διερεύνησης της Λειτουργικότητας του.

7) Προσέρχεται   στο Κέντρο, όπου αξιολογείται από Πιστοποιημένους Λειτουργούς Αποκατάστασης (Ιατρός, Ψυχολόγος,  Φυσικοθεραπευτής, Εργοθεραπευτής, Λογοθεραπευτής, Κοινωνικός Λειτουργός) και συμπληρώνεται το Πρωτόκολλο Διερεύνησης της Λειτουργικότητας του. Η διαδικασία Διερεύνησης της Λειτουργικότητας είναι υποχρεωτική και πρέπει, να έχει ολοκληρωθεί, εντός τριών μηνών από την ημέρα παραλαβής των εγγράφων από το ΚΑΑ.

8) Το ΑμεΑ ενημερώνεται ταχυδρομικά για τα αποτελέσματα της Διερεύνησης  και τις συστάσεις των αξιολογητών και του χορηγείται η βεβαίωση, για τις θεραπευτικές παρεμβάσεις και τα βοηθήματα που συστήνονται. Τα πορίσματα αποστέλλονται ηλεκτρονικά στοΦορέα Διαχείρισης (πλέον στο ΕΚΚΑ), ο οποίος αφού τα επεξεργάζεται, δίνει την εντολή για την έκδοση της Κάρτας.

Επαναξιολόγηση μπορεί να πραγματοποιηθεί και μετά από αίτημα του ίδιου ή του κηδεμόνα του ανάπηρου σε περιπτώσεις όπου, η κατάσταση της υγείας του ή των αναγκών του, είναι μεταβαλλόμενη.

Για παιδιά και εφήβους, λόγω της εξελισσόμενης  φύσης της κατάστασης τους  και των αναγκών τους, η Διερεύνηση πραγματοποιείται κάθε 2 χρόνια ή και νωρίτερα, εφόσον ζητηθεί από την οικογένειά τους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Κατηγορία 0: Δεν υφίσταται λειτουργικός περιορισμός και αναπηρία.
Κατηγορία 1: Ελαφρά αναπηρία. Παρατηρείται μόνο κάποια δυσανεξία, λόγω των προβλημάτων υγείας, από τα οποία υποφέρει  το άτομα. Υπάρχει μόνο κάποιος περιορισμός της λειτουργικότητας σε λίγες δραστηριότητες, χωρίς να δημιουργείται εξάρτηση από άλλα άτομα.
Κατηγορία 2: Μέτρια αναπηρία. Παρατηρείται σαφής περιορισμός της δραστηριότητας και υπάρχει συχνή ανάγκη χρήσης υποστηρικτικών μέσων (υποστηρικτικής τεχνολογίας).
Κατηγορία 3: Σοβαρή αναπηρία. Υπάρχει σημαντικός περιορισμός των δραστηριοτήτων, πράγμα που δημιουργεί την ανάγκη τρίτου προσώπου για κάποιες δραστηριότητες.
Κατηγορία 4: Πολύ σοβαρή αναπηρία (πλήρης αναπηρία). Η εξάρτηση από άλλα πρόσωπα είναι πλήρης. Σχεδόν όλες οι δραστηριότητες, είναι περιορισμένες σε πολύ μεγάλο βαθμό.

ΤΥΠΟΙ ΚΑΡΤΑΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ (ως προς τη διάρκεια)
Η Κάρτα Αναπηρίας/Λειτουργικότητας ανάλογα με το διάστημα ισχύος της, μπορεί να χαρακτηρίζεται ως:

• Βραχείας διάρκειας (επαναξιολόγηση από 1 έως 2 έτη)
• Μακράς διάρκειας (επαναξιολόγηση από 3 έως 5 έτη)
• Ισόβια κάρτα (για νόσους σοβαρές, μη αναστρέψιμες)

Ειδικότερα για τον τρίτο τύπο Κάρτας που αναφέρθηκε, προβλέπεται να παρέχεται Ισόβια Κάρτα, για νόσους που έχουν προκαλέσει χρόνιες μη αναστρέψιμες σοβαρές και βαριές αναπηρίες (κατηγορίες 3 & 4), όπως: Γενετικές και χρωμοσωμιακές διαταραχές (όπως Νόσος Freidrich, Νόσος Huntingdon,  Νόσος Charcot Marie Tooth, Σύνδρομο  Down κ.λ.π.), Νευρομεταβολικά και εκφυλιστικά σύνδρομα (όπως μεταγχρωματική λευκοδυστροφία, νόσος κινητικού νευρώνα κ.λ.π.), Παθήσεις Κεντρικού Νευρικού Συστήματος(όπως τραυματικές παθήσεις εγκεφάλου και νωτιαίου μυελού, άνοια, εγκεφαλική παράλυση, πρωτοπαθώς και δευτεροπαθώς εξελισσόμενη μορφή της πολλαπλής σκλήρυνσης, Επιληψία, Πάρκινσον κ.λ.π.), Παθήσεις Περιφερικού Νευρικού Συστήματος (όπως χρόνια φλεγμονώδης απομυελινωτική πολυνευροπάθεια κ.λ.π.), Παθήσεις μυών – νευρομυικής σύναψης (όπως συγγενείς μυοπάθειες, μυϊκή δυστροφία Duchenne – Becker, Νόσος Steinert, μυασθένεια Gravis κ.λ.π.), Πολυομυελίτις, Ακρωτηριασμός, Βαριά νοητική στέρηση, Αυτισμός, Χρόνια Βαριά ψύχωση, Κώφωση, Τύφλωση, Παθήσεις αίματος (μεσογειακή αναιμία, αιμορροφιλία),Νεφροπάθεια με αιμοκάθαρση, Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, μη αναστρέψιμη καρδιακή ανεπάρκεια, Νόσος Hansen , Νεοπλασίες, AIDS, Επαγγελματικές Παθήσεις.


ΤΙ «ΑΠΟΦΕΥΓΕΙ» Ο ΑΝΑΠΗΡΟΣ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Πολλαπλές διαδικασίες

Αυθαίρετο σύστημα ποσοστοποίησης της Αναπηρίας

Συνοπτική αξιολόγηση

Επαναξιολογήσεις κατά μικρά χρονικά διαστήματα, για την απόδειξη του αυτονόητου

Απώλεια χρόνου και εισοδήματος

Ηθική φθορά και ταλαιπωρία

ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΕΙ Ο ΑΝΑΠΗΡΟΣ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Συστηματοποίηση μιας ενιαίας διαδικασίας

Αξιοποίηση της δομής των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών ΚΕΠ και των νέων τεχνολογιών (Πληροφοριακό Σύστημα Ενημέρωσης).

Τεκμηριωμένη Επιστημονική Αξιολόγηση

Σύστημα Ταξινόμησης και Αξιολόγησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Ολοκληρωμένη αξιολόγηση αναπηρίας, είδους θεραπευτικών παρεμβάσεων και τεχνολογικών βοηθημάτων.
Χορήγηση Ισόβιας ή Μακράς Διάρκειας Κάρτας Αναπηρίας/Λειτουργικότητας.

Κάρτα «κλειδί» για όλες τις συναλλαγές.

Κατάργηση δικαιολογητικών και γραφειοκρατίας. Χρήση ΜΜΜ και δημόσιων χώρων. Άμεσες συναλλαγές με Τράπεζες, Υπουργεία, Ταμεία.

Πρέπουσα αντιμετώπιση Έλληνα πολίτη.

Διασφάλιση σεβασμού της προσωπικότητας του ανάπηρου ατόμου, σε όλες τις φάσεις αξιολόγησης και διεκδίκησης παροχών και επιδομάτωhttp://www.yyka.gov.gr/articles/social-solidarity/domes-kai-draseis-koinwnikhs-allhleggyhs/atoma-me-anaphries/h